Autyzm jest powszechnie spotykanym
zaburzeniem rozwojowym, które dodatkowo może współwystępować z innymi
zaburzeniami (np. upośledzeniem umysłowym, schizofrenią czy epilepsją mającą
początek w okresie dojrzewania). W odróżnieniu od pozostałych zaburzeń
psychiatrycznych autyzm nie daje się leczyć lekami psychotropowymi. Jest też
zaburzeniem o zadziwiająco szerokiej gamie przejawów. Autyzm dziecięcy charakteryzuje
się występowaniem czterech grup cech.
Są to:
Ø upośledzenie funkcjonowania społecznego,
Ø zaburzenia komunikacji,
Ø ograniczony i powtarzający się wzorzec zainteresowań i aktywności
Ø wczesny początek
Autyzm najczęściej objawia się do trzeciego roku życia dziecka, częściej u chłopców aniżeli u dziewcząt. Jest chorobą nieuleczalną, jednakże o zmiennym przebiegu. Gdy objawy pojawiają się przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka, mówi się o autyzmie wczesnodziecięcym, natomiast ich wystąpienie u dzieci rocznych oraz starszych to autyzm późny. Jak wspomniano, w trakcie rozwoju osobniczego przebieg choroby podlega modyfikacji, a u kilkudziesięciu procent chorych pojawiają się okresy remisji. Dokładne przyczyna defektów neurologicznych leżących u podłoża choroby po dziś dzień nie została ustalona.
Blisko jedna piąta wszystkich niepełnosprawnych w wieku do lat 16, to właśnie osoby autystyczne lub z zespołem Aspergera (poniższa grafika)
Jakie są choroby/problemy współwystępujące z autyzmem:
—Jedna czwarta (25%) pacjentów ma autyzm i depresję.
Co najmniej 60% dzieci z autyzmem będzie miało dwa współistniejące schorzenia (np. problemy ze snem, drgawki, niepełnosprawność intelektualną jak też problemy żołądkowo-jelitowe).
— Często rozpoznaje się wybiórczość w jedzeniu
Teoria opioidowa u pacjentów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
Teoria ta głosi założenie, iż u pacjentów z ASD dochodzi do niecałkowitego trawienia substancji białkowych, takich jak np. gluten, kazeina.
Wzrost
przepuszczalności bariery jelita cienkiego prowadzi do przenikania produktów
trawienia przez nabłonek jelitowy.
U dzieci z ASD w nasilaniu choroby mogą odgrywać rolę pochodne glutenu i
kazeiny, które drogą krążenia pokonują barierę krew–mózg. W konsekwencji u
pacjentów tych obserwowana jest zmiana zachowania po spożyciu pokarmów
bogatych w opisywane składniki.
W wyniku wadliwego rozkładu cząsteczek glutenu i kazeiny powstają tzw. gluteomorfiny, kazeomorfiny, związki o budowie zbliżonej do opiatów. Substancje te swobodnie przekraczających barierę krew-mózg, działających bezpośrednio na układ nerwowy, mogących wpływać na zachowanie dziecka. Następstwem jest wywoływanie objawów podobnych do stosowania środków odurzających:
Ø zaburzenia odczuwania emocji,
Ø wycofanie,
Ø utrata umiejętności językowych,
Ø zaburzenia percepcji.
Kazomorfina jest produktem trawienia białka krowiego mleka – kazeiny. Kluczowy jest fakt, że wykazuje ona właściwości opioidopodobne, wywołując objawy podobne jak po przyjęciu opiatów: morfiny lub heroiny (m.in.: halucynacje, zmiany w odczuwaniu temperatur, strachu, głodu czy bólu). Z uwagi na deficyt enzymatyczny, chorzy z ASD odczuwać mogą tego typu objawy po spożyciu produktów z mleka krowiego.
Deficyty enzymatyczne, występujące w ASD, są bezpośrednią przyczyną akumulacji tzw. EGZOFIN [gliadomorfiny i azomorfiny], czyli substancji o aktywności opioidopodobnej. Wytwarzane z pożywienia egzorfiny transportowane są bez przeszkód do ośrodkowego układu nerwowego, z uwagi na brak selektywnej przepuszczalności bariery jelitowej. Egzorfiny wpływają destrukcyjnie na funkcjonowanie i rozwój mózgu, przez co zachowania charakterystyczne dla spektrum autyzmu znacznie się nasilają. Istotne jest, że egzorfiny powstawać mogą także w drodze przemian innych pokarmów, np. ryżu Opisany mechanizm jest prawdopodobnie główną przyczyną poprawy zachowania oraz ustąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego u dzieci z ASD, którym wdrożono dietę bezglutenową i bezkazeinową
Wybiórczość
pokarmowa
Dość duża grupa dzieci ze spektrum autyzmu wprowadza wiele rytuałów związanych
z posiłkami, np.:
• Je tylko białe pokarmy, tylko w ustalonej kolejności
• Je tylko w określonym miejscu
• Jedzenie tylko wybranych produktów lub potraw –
najczęściej dzieci autystyczne z wybiórczością pokarmową preferują makaron, ser
żółty, naleśniki, gofry, płatki z mlekiem, ryż, pizzę, suchy chleb oraz kanapki
z dżemem
• Reagowanie płaczem i nerwowością na próby wprowadzania nowych produktów do
diety dziecka
• Preferowanie jedzenia o neutralnym smaku
• Preferowanie jedzenia o jednolitej teksturze oraz unikanie produktów z
grudkami oraz wymagających żucia
• Preferowanie konkretnego produktu tylko w jednej określonej formie np.
jedzenie ziemniaków tylko w formie frytek
• Jedzenie niejadalnych produktów np. kredy, mydła czy papieru
• Preferowanie produktów tylko określonej marki lub rodzaju np. jedzenie
makaronu tylko w formie penne
• Preferowanie produktów o określonej temperaturze np. unikanie gorących
czy zimnych potraw
Rytuały są często efektem lęku i wynikają z braku poczucia bezpieczeństwa.
Pierwszy krok to uczynienie, aby te wszystkie reguły, rytuały, formułki stawały się „nasze”, wspólne. Plan dnia, oparty o znaki czy słowa, tworzony wspólnie – z dobrze zaplanowanym czasem i miejscem na posiłek – powoduje, iż samo jego układanie staje się rytuałem.
Nadwrażliwość pokarmowa IgG-zależna u pacjentów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
Obecność epitopów antygenowych we krwi inicjuje produkcję swoistych przeciwciał IgG, łączących się z antygenem pokarmowym w kompleksy immunologiczne. Skutkuje to występowaniem przewlekłego stanu zapalnego.
Miana przeciwciał IgG swoistych względem glutenu i kazeiny są niezwykle wysokie w surowicy dzieci z ASD, w porównaniu z dziećmi bez zaburzeń neurorozwojowych
Wykonanie badań nadwrażliwości pokarmowej IgG-zależnej i wdrożenie na ich
podstawie diety eliminacyjnej z rotacją wydaje się być celowe dla tych
pacjentów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, którzy:
1. nie stosowali dotychczas żadnej
terapii żywieniowej (diety eliminacyjnej), a nie osiągają poprawy z wykorzystaniem
terapii behawioralnej czy pozostałych standardowych metod postępowania,
2. stosują dietę bezglutenową, bez białek mleka i odczuwają poprawę, ale nie są w pełni zadowoleni z efektów
3. nie stosowali dotychczas żadnej terapii żywieniowej (diety eliminacyjnej), a nie osiągają poprawy z wykorzystaniem terapii behawioralnej czy pozostałych standardowych metod postępowania,
4. obserwują bardzo dużą wrażliwość (definiowaną jako nasilenie objawów choroby), w efekcie niezamierzonych błędów żywieniowych, w trakcie stosowania diety z wykluczeniem glutenu i białek mleka, z jednoczesną koniecznością stosowania diety eliminacyjnej przez kolejnych kilka tygodni, dla osiągnięcia poprawy,
5. wykazują objawy uznawane za pomocne w identyfikacji osób z zaburzeniami autystycznymi odnoszących korzyści z wprowadzenia diety bezglutenowej:
- częste zmiany zachowania, epizody agresywnego zachowania
- niejednolity wzorzec snu
- biegunka, zaparcia, wzdęcia, gazy
- zmiany skórne w okolicy odbytu
- objawy refluksu żołądkowo-przełykowego
- nawracające zapalenia uszu i infekcje górnych dróg oddechowych
- alergia pokarmowa w wywiadzie
Wysoki poziom szczawianów występuje powszechnie u pacjentów ze zdiagnozowanym autyzmem
• Wysoki poziom szczawianów może być spowodowany wysokim spożyciem witaminy C (różne doniesienia naukowe na ten temat) jak też spożyciem dużych ilości białek – kolagenu, żelatyny a nawet aminokwasu glicyny.
• Szczawiany naturalnie występują (w różnych ilościach) w wielu warzywach
i owocach, także dieta wegetariańska nie jest w tym wypadku wskazana.
• Szczawiany są również produktami ubocznymi pleśni takich jak Aspergillus, Penicillium i Candida.
• Żywieniowe źródła szczawianów to głównie: rabarbar, szpinak, szczaw, boćwina, soja, szarłat (amarantus), komosa, portulaka warzywna, łoboda ogrodowa, długo parzona herbata liściasta, kakao, mocna kawa
W grupie pacjentów ze spectrum autyzmu mamy wysokie ryzyko niedoborów składników odżywczych gdyż
• występują przewlekłe stany zapalne przewodu pokarmowego, jak też zaburzenia wchłaniania
• częste biegunki lub zaparcia
• choroby genetyczne i metaboliczne
• wybiórczość pokarmowa
• zaburzenia sensoryczne
• zaburzenia napięcia mięśniowego
• nadwrażliwość na dźwięki
