KAMICA NERKOWA - rodzaje, czynniki ryzyka oraz dietoterapia :)

Kamica układu moczowego (urolithiasis) to częsta choroba polegająca na tworzeniu się złogów w świetle dróg moczowych.

Złogi:

š powstają ze składników występujących w moczu.

š wytrącają się w nerkach, moczowodach, pęcherzu i cewce moczowej

Epidemiologia:

Szacuje się, że w krajach uprzemysłowionych na kamicę układu moczowego choruje
ok. 5-10% populacji. Wyjątkami są Japonia i Grenlandia, gdzie częstość występowania jest niższa. Najczęstszym objawem jest kolka nerkowa – według danych statystycznych ryzyko jej wystąpienia u pacjentów z rozpoznaną kamicą nerkową wynosi ok. 15%
w ciągu 3 lat od pierwszego ataku i blisko 50% w okresie 10 lat od pierwszego ataku

Kamienie nerkowe to tak naprawdę złogi substancji chemicznych, które wytrącają się z moczu, a następnie zalegają w układzie moczowym. 

Biorąc pod uwagę skład kamieni, wyróżnia się kilka rodzajów kamicy:

Ø  szczawianowo-wapniową: 70 – 80% chorych,

Ø  Moczanową: 5 - 10% chorych ,

Ø  Fosforano-wapniowa: 5 - 10% chorych (struitowa)

Ø  Cystynową:1% chorych.

Objawy choroby są takie same w przypadku wszystkich rodzajów kamicy, jednak sposób leczenia zależy od rodzaju złogów.

Przyczyny:

*š Przyczyn kamicy należy szukać głównie w zbyt małej ilości wypijanych płynów, szczególnie w okresie zwięk­szonego zapotrzebowania, jak wysiłek fizyczny, upał, gorączka, biegunka czy wymioty

š* Dieta bogata w biał­ko i minerały, niektóre leki i schorzenia sprzyjają po­wstawaniu kamieni.

š* Kamica cystynowa jest wadą wrodzoną. Polega na upośledzeniu wchłaniania cystyny, czyli aminokwasu. 

š* Przyczyną kamicy fosforanowej są częste zakażenia układu moczowego bakteriami wytwarzającymi ureazę, czyli Proteus, Klebsiella i Pseudomonas.

* Przyczyną kamicy szczawianowej może to być nadczynność przytarczyc, przedawkowanie witaminy D3, nadmierne wydalanie
z organizmu wapnia, cytrynianów i szczawianów.

Kamica moczanowa rozwija się, gdy pH moczu jest kwaśne lub organizm produkuje nadmiar kwasu moczowego. Dotyka też chorych na chłoniaki i białaczki oraz schorzenia szpiku.

Do czynników wewnętrznych rozwoju kamicy układu moczowego należą:

~š wiek: szczyt zachorowań występuje między 20. a 50. r.ż.3

š ~płeć: mężczyźni chorują częściej niż kobiety

š~czynniki genetyczne: ok. 25%chorych z kamicą układu moczowego podaje występowanie kamicy w wywiadzie rodzinnym

š ~czynniki anatomiczne powodujące zastój w układzie moczowym

š ~dieta bogato białkowa (powoduje zakwaszenie moczu i obniżenie stężenia cytrynianów w moczu)

~š picie wody wysokozmineralizowanej

š ~spożywanie <1200 ml płynów dziennie

š ~ciepły klimat.

Objawy kamicy nerkowej

š Kamica nerkowa może objawiać się kolką nerkową, krwiomoczem, parciem na pęcherz lub przebiegać bez dolegliwości. Wtedy odkrywamy ją np. przy okazji prześwietlenia lub USG wykonywanych z innego powodu.

Mężczyźni ciepią na kamicę cztery razy częściej niż kobiety.
Zwykle są to panowie w wieku 30-50 lat. 

Napadowi kolki nerkowej towarzyszą następujące objawy:

• ból o bardzo dużym nasileniu w okolicy lędźwiowej, promieniujący do okolicy dołu biodrowego i podbrzusza; dolegliwości bólowe nie są zależne od pozycji ciała

• objawy dyzuryczne takie jak: parcia naglące, częstomocz, pieczenie przy oddawaniu moczu ze współistniejącym krwiomoczem (makro- lub mikroskopowym)

• często pojawiające się nudności, wymioty, wzdęcia, niechęć do spożywania płynów
i pokarmów (większość chorych jest silnie odwodniona)

• w bardzo rzadkich przypadkach bezmocz (w przebiegu obustronnej

kamicy moczowodowej oraz u pacjentów z jedną czynną nerką).

š Panie są zagrożone kamicą w czasie ciąży, bo wtedy częściej dochodzi do zastoju moczu oraz bakteryjnych infekcji dróg moczowych. Bakterie alkalizują mocz, a w środowisku zasadowym szybciej wytrącają się sole wapnia, co sprzyja tworzeniu się kamieni.

 

Kamica moczowodowa jest wtórna do kamicy nerkowej i powstaje w momencie przejścia złogów z nerki do moczowodu.

W przypadku złogów (najczęściej>2mm) przechodzących przez moczowód może dojść do zaburzeń w odpływie moczu, poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego co może doprowadzić do silnych objawów bólowych – kolka nerkowa.

Leczenie żywieniowe

I.                  Dieta przy kamicy szczawianowo-wapniowej
Wykluczyć z codziennej diety szczaw, szpinak, rabarbar, buraki, botwinkę oraz ziemniaki i rośliny strączkowe.
Z jadłospisu powinny wykreślić także herbatę, kawę
i czekoladę.

Produktami zalecanymi są soki warzywno-owocowe, masło,
a także pełne ziarna zbóż. Osoby z kamicą szczawianowo-wapniową nie powinny ograniczać spożycia wapnia, który jest niezbędny do wiązania i wydalania szczawianów

II.               Dieta przy kamicy fosforanowo-wapniowej
Z menu powinny zostać włączone produkty o działaniu zakwaszającym: ryby, mięso, miód. Z produktów zbożowych wskazane są pieczywo razowe, płatki owsiane, otręby
i gruboziarniste kasze. Produkty, których spożycie należy ograniczyć, to: jajka, mleko, sery twarogowe, rośliny strączkowe i konserwy rybne.
Do produktów, których należy bezwzględnie unikać, zalicza się szpinak, szczaw, rabarbar, botwinę, nasiona roślin strączkowych, mocną herbatę, kawę naturalną, czekoladę, kakao, koncentraty zup i sosów, ostre przyprawy i alkaliczne wody mineralne

III.            Dieta przy kamicy fosforanowo-wapniowej
Unikać produktów bogatych w puryny, które odpowiadają
za wzrost stężenia kwasu moczowego w wydalanym moczu.
W związki z tym powinny unikać mięsa i produktów mięsnych, śledzi i sardynek, grzybów, a także roślin strączkowych, kakao, czekolady, kawy i herbaty.

Ponadto chorzy powinni ograniczyć spożycie potraw smażonych, pieczonych i duszonych. W walce z nadmiarem kwasu moczowego pomogą produkty alkilujące mocz (zasadowe) - głównie produkty mleczne, warzywa (zwłaszcza ziemniaki) i cytryny, które nasilają przemianę związków purynowych.

IV.            Dieta przy kamicy cystynowej
Ograniczyć spożycie białka do 0,9-1g/kg/dobę.
Przy kamicy cystynowej podstawę diety powinny stanowić produkty mleczne i roślinne. Ograniczyć należy mięso i jego przetwory.

V.               Dieta przy kamicy struwitowej
Osoby zmagające się z kamicą struwitową [inaczej fosforanowo-magnezowo-wapniową] powinny zmniejszyć ilość fosforanów w diecie, a więc ograniczyć spożycie mleka, pokarmów zbożowych gruboziarnistych, orzechów, czekolady, kakao, nasion roślin strączkowych, konserw, mięsa, ryb, podrobów, żółtka jaj, a także serów topionych
i dojrzewających.

Zaleca się włączyć do diety warzywa zawierające magnez
(np. kukurydzę) oraz soki i owoce cytrusowe.

Postępowanie zachowawcze:

š Złogi są często wydalane samoistnie, tylko część z nich wymaga interwencji chirurgicznej.

š Kwalifikacja pacjenta do leczenia zachowawczego powinna być poprzedzona oceną układu moczowego, w tym wielkości, kształtu i miejsca położenia kamienia oraz stopnia zastoju moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym i moczowodzie.

š U 80% pacjentów, u których średnica złogu wynosi <4 mm, możliwe jest jego samoistne wydalenie

š Leczenie farmakologiczne stosuje się głównie w przypadku złogów zbudowanych
z kwasu moczowego oraz niektórych kamieni cystynowych. Lekami z wyboru
są tu odpowiednio allopurynol oraz cytryniany; podczas stosowania tych leków należy stale kontrolować pH moczu.

 

 

š Lekami z wyboru są tu odpowiednio allopurynol oraz cytryniany; podczas stosowania tych leków należy stale kontrolować pH moczu.

Leczenie zabiegowe

Głównymi wskazaniami do leczenia zabiegowego są:

• przewlekły ból nieustępujący po leczeniu zachowawczym

• kamień zbyt duży, by mógł być wydalony w sposób naturalny

• nawrotowe zakażenia dróg moczowych

• kamica prowadząca do niewydolności nerek

• zablokowany odpływ z jedynej czynnej nerki.

__________________________________________________

Artykuł opracowała mgr inż. Aneta Małgorzata Durka

W razie pytań bądź wątpliwości zapraszam do kontaktu na priv.: dieterka2017@gmail.com